Priručnik "Asistivna tehnologija u školi" - 5-6. Teškoće u učenju / pisanju

5. Teškoće u učenju

Teškoće u učenju obično povezujemo sa usporenim ili neujednačenim razvojem intelektualnih sposobnosti. Teškoće kod ove dece dolaze do izražaja u kognitivnom području (kao teškoće u razumevanju značenja opaženog, teškoće u procesu učenja) i u području adaptivnog ponašanja (kao teškoće u primeni naučenih sadržaja, teškoće snalaženja u novim situacijama, u oblasti brige o sebi, komunikaciji i socijalnim veštinama).

Teškoće u učenju posledica su sporijeg pamćenja, labilne i fluktuirajuće pažnje, slabije govorne razvijenosti, sniženih sposobnosti zaključivanja i uopštavanja. Za decu sa smetnjama u intelektualnom razvoju potrebno je obezbediti individualni pristup i trajnu podršku, nastavu prilagoditi njihovim stvarnim sposobnostima i stalno ih motivisati i stimulisati za rad.

Deca sa smetnjama u razvoju uopšte, često imaju poteškoća sa čitanjem, matematikom i organizovanjem. Na primer, imaju problem sa razumevanjem štampanog teksta, pamćenjem zadataka, obavljanjem matematičkih operacija, itd. Za obavljanje ovih zadataka postoje brojne asistivne tehnologije, uključujući i softverske i hardverske.

Koju asistivnu tehnologiju koristiti kod teškoća u učenju?

Asistivna tehnologija nije i ne može biti zamena za redovnu nastavu, već je treba koristiti kao njen dodatak. Oligofrenolog je, pored pedagoga, osoba koja najbolje poznaje sredstva koja pomažu učenicima sa teškoćama u učenju. Takođe, ako je IOP timu potrebna pomoć, tehničar asistivne tehnologije može da predloži sredstva i instrumente potrebne za pomoć pri čitanju, učenju i rešavanju matematičkih zadataka.

Za savladavanje i pomoć u čitanju mogu se koristiti:
- Standardni tekstovi
- Prediktabilne knjige
- Promene u veličini slova, razmaku i boji teksta, boji pozadine
- Knjige prilagođene za lakše okretanje stranica
- Korišćenje slika / simbola uz tekst
- Glasovni elektronski aparati ili softveri koji “izgovaraju” komplikovane reči
- Skeneri za jednu reč
- Skener sa optičkim prepoznavanjem slova (OCR) i glasovni tekstualni softver
- Elektronske knjige

Pomoć u učenju mogu da pruže:
- Štampani ili slikovni rasporedi
- Jednostavna pomagala za pronalaženje materijala (npr. kartice u boji)
- Isticanje bitnih stvari u tekstu (markeri, trake)
- Snimljeni materijal (knjige snimljene na kaseti, snimljena predavanja)
- Glasovni elektronski podsetnici na zadatke, korake u zadacima, isl.
- Elektronski organizatori i podsetnici
- Prenosivi skeneri i računari
- Softver za razradu koncepata/manipulaciju predmetima (npr. Blocks in Motion, Toy Store); može da se koristi sa alternativnim ulaznim uređajem, kao što je ekran osetljiv na dodir - Softver za organizovanje ideja i učenje (npr. Draft Builder, Power- Point)

Za savladavanje osnovnih matematičkih operacija možemo koristiti:
- Računaljku s kuglicama / računarske igrice
- Povećane radne listove iz matematike
- Jednostavne instrumente za odgovaranje
- Matematički softver
- Dodirni ili glasovni uređaj za merenje
- Glasovni časovnik
- Kalkulator sa izlazom za štampanje, kalkulator sa velikim tasterima i/ili velikim ekranom
- Džepni kalkulator
- Glasovni kalkulator
- Kalkulator na ekranu računara
- Alternativna tastatura poput “IntelliKeys“
- Softver za lakše računanje ili manipulaciju predmetima
- Softver za prepoznavanje glasa

Big Keys LX je tastatura sa izrazito velikim tasterima i posebno odvojenim funkcijskim tasterima. Veoma je praktična u početnim koracima rada na računaru za decu sa intelektualnim teškoćama u nižim razredima osnovne škole. Odgovara i osobama sa oštećenjem vida.
Color Qwerty tastatura je tastatura sa većim tasterima različitih boja. Jedna boja se koristi za određenu grupu znakova, kao npr. tamno plava za suglasnike, svetlo plava za samoglasnike, narandžasta za znakove interpunkcije… Tastatura je namenjena osobama sa intelektualnim teškoćama i osobama sa telesnim smetnjama.

6. Teškoće u pisanju

Pisanje podrazumeva fizičku sposobnost stvaranja pisanog jezika (motorni aspekti) i kognitivnu sposobnost spajanja reči u rečenicu (građenje rečenica).

Koju asistivnu tehnologiju koristiti kod problema sa pisanjem?

U ovakvim slučajevima, asistivna tehnologija se može koristiti kada učenik ima poteškoća sa motornim aspektima pisanja ili sa sastavljanjem pisanog teksta. U oba slučaja, savet, kao i podršku mogu da pruže učitelji, logopedi i AT tehničar. Da bi se ustanovilo da li postoji potreba za asistivnom tehnologijom, potrebno je da tim za IOP sarađuje sa jednim od ovih stručnjaka.

Sredstva asistivne tehnologije koja pomažu učenicima u vezi sa motornim aspektima pisanja su:
- Obična ili hemijska olovka
- Olovka ili hemijska olovka sa adaptivnom hvataljkom
- Prilagođeni papir sa podebljanim linijama
- Iskošena ploča za dobijanje nagnute površine pisanja
- Prethodno napisane reči/fraze
- Šabloni/graničnici
- Računar sa softverom za obradu teksta

Asistivna tehnologija za pomoć pri građenju rečenica:
- Kartice, knjige ili table sa rečima
- Džepni rečnik i gramatika
- Pisanje šablona
- Elektronski rečnici/gramatika/pravopis
- Softver za obradu teksta sa proverom gramatike i pravopisa npr. RAS za srpski jezik
- Glasovni softver za pisanje teksta
- Skraćivanje ili širenje reči radi smanjenja potrebe za korišćenjem tastature
- Softver za obradu teksta sa podrškom za pisanje
- Softver sa prepoznavanjem glasa (speech to text, npr. Google-ov “voice search”)